در سال های اخیر زمین های کشاورزی آسیب جدی دیده که باعث تخریب سیمای سرزمین شده است. هدف از این پژوهش این است که آسیب های به وجود آمده در چهار شهر ارومیه، میاندوآب، نقده و مهاباد مورد بررسی قرار گرفته شود. این تحقیق از لحاظ روش شناسی توصیفی ـ تحلیلی و از لحاظ هدف کاربردی است. برای بررسی و تحلیل تعاریف نظری سیمای سرزمین و کاربری اراضی، روش کتابخانه ای جستجو در منابع اینترنتی، پایان نامه ها و مقالات معتبر فارسی و خارجی استفاده شده است. در این پژوهش ابتدا تصاویر مورد نیاز تحقیق، در دامنه زمانی و مکانی معین از ماهواره لندست تهیه شد. دوره بررسی در یک دوره 30 ساله بین 1990 میلادی تا 2020 بود. این تصاویر از ماهواره لندست و سنجنده های TM وTIR/OLI در تاریخ های یکسان از سال تهیه شد. پس از اخذ داده ها، ابتدا تصاویر استفاده شده و بر روی آنها پیش پردازش انجام گرفته شد. سپس با استفاده از نرم افزارهای مورد نیاز نقشه های تغییرات کاربری استخراج شد. در مرحله بعد برای بررسی میزان ریسک اکولوژی هر طبقه وزن هایی برای هر طبقه در نظر گرفته شد و با کمک نرم افزار Fragstats 4.2 و بر اساس درصد بدست آمده مشخص شد که هر منطقه چه میزان ریسکی را دارد و با طبقه بندی میزان ریسک ها در محیط Gis به بررسی راحت تر مناطق بر اساس روند افزایشی یا کاهشی ریسک اکولوژی پرداخته شد. نتیجه گیری کلی از تحقیق با توجه به نقشه های کاربری اراضی برای ما نشان داد که از سال 1990 تا 2020 از مساحت مراتع و باغات و زمین کشاورزی و آب کاسته شده و بر مساحت فضای شهری و زمین بایر افزوده شده است؛ هم چنین در نقشه های ریسک اکولوژیکی نیز در طی همین دوره از سال 1990 تا 2020 از مناطق دارای ریسک خیلی پایین و پایین کاسته شده و بر مناطق دارای ریسک بالا و بسیار بالا افزوده شده است.

صنعت گردشگری یکی از متنوع ترین منابع درآمدی و ایجاد فرصت های شغلی برای بسیاری از کشورهای دنیا است. ایران به دلیل جاذبه های غنی تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و طبیعی از پتانسیل بالقوه ای برای جذب گردشگر برخوردار است. شناخت عوامل مؤثر بر صنعت گردشگری امری مهم و ضروری است؛ اما شناسایی موانع گردشگری می تواند به مراتب مهم تر و ضروری تر باشد. در جهان امروز، ریسک های مختلف، اقتصاد کشورها را تحت تأثیر قرار می دهد. از سوی دیگر، تغییرات اقلیمی به مهم ترین دغدغه بشر در قرن حاضر تبدیل شده است. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر ریسک کشوری شامل ریسک اقتصادی، ریسک سیاسی، ریسک مالی و ردپای اکولوژیکی بر تقاضای گردشگری در ایران طی دوره زمانی 1989 تا 2020 و با استفاده از روش رگرسیون چندکی است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که ریسک کشوری و اجزای آن دارای تأثیر منفی بر تقاضای گردشگری در ایران است و این امر می تواند اهمیت تأثیر ریسک و نااطمینانی را بر اقتصاد ایران نمایان کند. از سوی دیگر، ردپای اکولوژیکی به عنوان یک پروکسی از تغییرات اقلیمی دارای تأثیر منفی و معنادار بر تقاضای گردشگری در ایران می باشد. با توجه به نتایج پژوهش به سیاست گذاران پیشنهاد می شود سیاست های کلی را در جهت کاهش ریسک کشوری برای افزایش سطح اطمینان گردشگران خارجی برای سفر به ایران تنظیم کنند. از سوی دیگر، توجه به بحران تغییرات اقلیمی باید بیش از پیش برای دولت و جامعه اهمیت یابد، زیرا این بحران می تواند جاذبه های مختلف گردشگری در ایران را به صورت منفی تحت تأثیر قرار دهد.

فعالیت های انسانی ممکن است منجر به تجمع بیشتر فلزات سنگین در رسوبات حاشیه جاده شود. خودروها یکی از منابع تولید فلزات سنگین در جاده ها هستند که این آلاینده ها به صورت ذرات از اگزوز یا دیگر اجزا خودرو وارد محیط شده و باعث آلودگی خاک این نواحی می شود. در این پژوهش میزان تغییرات فلزات سنگین در رسوبات حاشیه جاده تحت تاثیر تردد وسایل نقلیه در جاده فسا-داراب (استان فارس) مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور نمونه های خاک از فواصل 5 و15 متری حاشیه جاده از دو عمق 0-15 سانتیمتری در قالب طرح بلوک کامل تصادفی به صورت فاکتوریل (عمق و فاصله) جمع آوری گردید. مقادیر کل و قابل جذب عناصر سنگین اندازه گیری و با دستگاه جذب اتمی قرایت گردید. شاخص محاسبه شاخص مولر و فاکتور آلودگی (CF)، شاخص ریسک اکولوژیکی (RI)، شاخص بار آلودگی تاملینسون (PLI) که برای تعیین میزان آلودگی منطقه مورد مطالعه بر روی 5 عنصر کادمیوم، سرب، مس، روی و نیکل مورد محاسبه قرار گرفتند. نتایج نشان داد، مقدار غلظت میانگین عناصر نیکل، مس، روی، کادمیوم، و سرب به ترتیب 1. 20، 2. 86، 9. 81، 10. 08، و 84. 17 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد که غلظت سرب و کادمیوم بالاتر از مقدار پس زمینه محلی بود. بیش ترین مقدار فلزات سنگین برای نزدیکترین فاصله از جاده یعنی 5 متری از آن می باشد و مقدار آن 86/38 میلی گرم بر کیلوگرم می باشد که با افزایش فاصله از جاده کاهش می یابد. شاخص زمین انباشتگی (Igeo) محاسبه شده براساس میانگین شیل و مقدار پس زمینه محلی نشان دهنده عدم آلودگی جدی منطقه به فلزات مس، روی و نیکل است و تنها کادمیوم و سرب در کلاس آلوده تا آلودگی متوسط، و آلودگی زیاد تا بشدت آلوده به ترتیب قرار گرفتند. نتایج حاصل از نقشه ها پهنه بندی به روش کریجینگ نشان داد که روی، نیکل و سرب در جنوب منطقه (نزدیکی شهر داراب)، کادمیوم در شمال (نزدیکی شهر فسا) و مس در بخش هایی از شمال، مرکز و جنوب بیشترین مقدار را داشتند.

زمینه و هدف: لجن حاصل از تصفیه خانه های فاضلاب شهری در صورت آلودگی به فلزات سنگین و ورود به محیط می تواند باعث ایجاد ریسک بهداشتی و اکولوژیکی شود. هدف این پژوهش ارزیابی میزان آلودگی و ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین در لجن های تصفیه خانه فاضلاب شهری استان آذربایجان شرقی است. روش بررسی: 9 نمونه لجن به صورت مرکب از بسترهای لجن خشک کن تصفیه خانه فاضلاب شهری استان آذربایجان شرقی جمع آوری و غلظت فلزات سنگین آنها اندازه گیری شد. شاخص تجمع زمینی، شاخص آلودگی و شاخص ریسک اکولوژیکی با استفاده از روابط مربوطه جهت تعیین ریسک اکولوژیکی فلزات سنگین در لجن فاضلاب محاسبه گردید. یافته ها: نتایج نشان داد که تغییرات روند غلظت فلزات به صورت Zn>Cu>Pb>Cr>Ni>As>Hg>Cd بود. براساس حداکثر مجاز استاندارد (MPS) و شاخص Muller، سطح آلودگی کادمیوم و مس پایین، روی متوسط، آرسنیک و سرب شدید و جیوه خیلی شدید ارزیابی می شود. بر اساس MPS، شاخص آلودگی تک فاکتوره و شاخص آلودگی سنتتیک به ترتیب کمتر از عدد 1 و 0/7 است که نشان دهنده عدم آلودگی لجن و ایمن بودن کاربرد آن در کشاورزی است. در مقایسه با غلظت های پوسته زمین، ریسک قابل توجه اکولوژیکی در مورد سرب، ریسک زیاد در مورد آرسنیک و کادمیوم و ریسک خیلی زیاد در مورد جیوه مشاهده می شود. تفاوت معنی داری بین مقادیر فلزات سنگین با حدود MPS مشاهده گردید (0/05< p). نتیجه گیری: اگرچه غلظت های فلزات سنگین، زیر MPS ارایه شده توسط USEPA هستند، با این حال نمونه های لجن در مقایسه با غلظت متوسط پوسته زمین نشان دهنده درجه بالایی از ریسک اکولوژیکی بالقوه برای محیط هستند. پایش دوره ای کیفیت لجن قویا توصیه می شود.

این تحقیق با هدف شناسایی مهم ترین عوامل تنش زای تهدیدکننده تالاب شادگان برای ارائه راهکارهای کنترل و کاهش آنها انجام شده است.تالاب بین المللی شادگان واقع در جنوب غربی کشور در استان خوزستان مورد تهدید عوامل مختلفی است. شناخت عوامل تهدیدکننده تالاب شادگان و مدیریت آنها در قالب ارزیابی و مدیریت ریسک با توجه به قرار گرفتن این تالاب در فهرست مونترو، می تواند تالاب را از خطر نابودی و از دست دادن عنوان بین المللی نجات دهد. بر این اساس ابتدا مهم ترین ریسک های تهدیدکننده تالاب و نقاط نهایی تحت تاثیر این ریسک ها شناسایی و در مرحله مشخصه سازی، ریسک ها بر اساس شاخص های شدت اثر، احتمال وقوع و دامنه اثر پیامدها، تجزیه و تحلیل و میزان و سطح ریسک ها مشخص شده اند. نقاط نهایی به منظور تعیین میزان شدت پیامدهای هر یک از ریسک ها تعیین شده و ارزیابی این نقاط نهایی با توجه به رویکرد هیدروژئومورفیک در تالاب انجام شده است. در ارزیابی ریسک محیط زیستی این تالاب، پس از محاسبه میزان شاخص ریسک، با جمع آوری آرای افراد خبره و استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی به اولویت بندی ریسک ها پرداخته، سپس اقدامات کنترلی و کاهش ریسک ها پیشنهاد شده است. بر طبق نتایج حاصل از این تحقیق، تغییرات فیزیکی مانند تغییر کاربری زیستگاههای طبیعی، تغییر در رژیم آب تامین کننده تالاب مانند سد سازی، آلودگی آب ناشی از تخلیه انواع فاضلاب ها به درون تالاب و بهره برداری بی رویه از تولیدات بیولوژیکی تالاب و همچنین وقوع پدیده خشکسالی مهم ترین ریسک های تهدید کننده تالاب شادگان به ترتیب اولویت هستند.

به عنوان یک اکوسیستم گسترده، تالاب ها مهیاکننده خدمات اکولوژیکی ارزشمندی هستند. آلودگی های زیست محیطی خصوصا رواناب های ناشی از آفت کش ها بایستی در امر حفاظت از سلامت تالاب موردتوجه قرار گیرند. هدف از ارائه این مقاله، ارائه روش واقع گرایانه جهت ارزیابی ریسک اکولوژیکی آفت کش ها در تالاب شادگان می باشد. روش واقع گرایانه یا کسر ریسک (RQ)، به وسیله تعیین غلظت آب و ارزش کل سمیت (TRV) برای 5 آفت کش ددت، آلدرین، دی الدرین، لیندان و آمترین در تالاب شادگان در سال 1390 محاسبه شد. نتایج حاصل از روش واقع گرایانه در این تحقیق، مقادیر (RQ) بالاتری را برای حشرات آبزی Chironomus sp)) 3.4 میکروگرم/ لیتر، گونه شیربت Barbus grypus)) 1.06 میکروگرم/ لیتر، بنی (Barbus sharpeyi) 0.9 میکروگرم/ لیتر، حمری Barbus luteus)) 0.7 میکروگرم/ لیتر نسبت به سایر گروه های مورد مطالعه فیتوپلانکتونی، زوپلانکتون، بی مهرگان، حشرات و ماهی ها نشان داد. لذا محیط زیست تالاب از این نظر در معرض ریسک بالایی قرار داشته و پیشنهاد می شود که ملاحظات زیست محیطی صحیح برای کاهش ریسک در تالاب شادگان صورت پذیرد.

قرارگرفتن در معرض گردوغبار خیابانی در طولانی مدت به دلیل پتانسیل سمیت فلزات سنگین انباشته شده در آن می تواند باعث اثرات مضرر برای سلامت انسان از طریق استنشاق، بلع و جذب پوستی شود. در این مطالعه، تعداد 25 عدد نمونه گردوغبار خیابانی از پیاده رو خیابان های اصلی ایلام برداشت و به روش طیف سنجی جفت شده پلاسمای القایی (ICP-OES) اندازه گیری شدند. میانگین غلظت فلزات مورد مطالعه به ترتیب: سرب (80/58)، روی (24/213)، مس (12/63)، کروم (84/45)، کادمیوم (37/0)، نیکل (76/43)، وانادیوم (92/30) و آرسنیک (00/5) میلی گرم بر کیلوگرم است. بر اساس مقدار میانگین پتانسیل ریسک اکولوژیکی (Er) فلزات سنگین سرب، روی، مس، کروم، نیکل و وانادیوم دارای پتانسیل ریسک اکولوژیکی کم و کادمیوم دارای ریسک اکولوژیکی متوسط هستند. بیشترین میزان خطر غیر سرطان زایی (HQ) در کودکان و بزرگسالان به ترتیب مربوط به فلز آرسنیک از طریق مسیر بلع و فلز کروم از طریق مسیر جذب پوستی است و کمترین میزان مربوط به فلز کادمیوم از طریق مسیر تنفس است. مقادیر خطر تجمعی غیر سرطان زایی (HI) در هر سه مسیر جذب در گروه سنی کودکان بیشتر از بزرگسالان است. همچنین در هر دو گروه سنی، کروم دارای بیشترین خطر سرطان زایی (RI) و سرب کمترین خطر را دارد. نتایج به دست آمده از پتانسیل ریسک اکولوژیک و ریسک سلامت انسانی، نشان داد که منبع آلودگی فلزات مورد مطالعه فعالیت های انسان زاد از قبیل ترافیک، تاسیسات صنعتی و سوختن سوخت های فسیلی در منطقه مورد مطالعه است.

غبارها، ترکیبات ذره ای معلق در هوا هستند که از منابع مختلف زمینی و انسان ساز به وجود می آیند که پس از گذشت زمان با توجه به اندازه و چگالی شان مجددا روی سطوح فرو می نشینند. 49 نمونه از غبارهای خیابانی از کناره چند خیابان اصلی از شرق و پایانه مسافربری جنوب تهران و یک نمونه از محوطه درون دانشگاه علم و صنعت ایران در فصل تابستان و در شرایط آب و هوایی خشک جمع آوری و غلظت فلزات آهن، منگنز، روی، سرب، نیکل، کروم، مس، لیتیم و کادمیم در آنها اندازه گیری شد. منابع احتمالی آلاینده ها با استفاده از تحلیل همبستگی، تحلیل خوشه ای، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل اجزای اصلی شناسایی، هم چنین با استفاده از ضریب غنی سازی آثار احتمالی فعالیت های انسانی بر غلظت فلزات سنگین ارزیابی شد.نتایج، غلظت های بالای فلزات کادمیم، سرب، مس، روی، آهن، کروم و نیکل را نسبت به میانگین غلظت این فلزات در پوسته زمین نشان داد. بیشترین غلظت فلزات مس، سرب، کروم، نیکل، روی و آهن مربوط به بزرگراه باقری است که یکی از پر تردد ترین بزرگراههای تهران است. تحلیل نتایج نشان داد آلودگی می تواند ناشی از فعالیت های مختلف انسانی از جمله ترافیک سنگین خودروها، احتراق سوخت های فسیلی، مواد افزودنی به سوخت خودروها، خوردگی سطوح فلزی اتومبیل ها و خوردگی مصالح ساختمانی باشد. مقادیر ضریب غنی سازی فلزات مس، کادمیم، سرب و روی، غنی شدگی بشدت زیاد و منشاء انسانی این عناصر نشان داد. محاسبات مربوط به ریسک اکولوژیکی نیز با استفاده از روش هاکانسون انجام گرفت. تمامی نقاط مورد مطالعه ریسک اکولوژیکی خیلی زیاد را نشان می دهند.

به منظور تعیین غلظت کل و غلظت جزئی فلزات مس، سرب، نیکل، کادمیوم و آهن، نمونه های رسوب از هشت ایستگاه واقع در نیمه شمالی جزیره قشم در بهمن ماه سال 1397، مورد سنجش قرار گرفتند. جهت تعیین غلظت کل، از ترکیب اسید نیتریک و اسید پرکلریک و آنالیز غلظت جزئی بخشهای مختلف ژئوشیمیایی رسوب از روش استخراج متوالی استفاده شد. فاکتور آلودگی (CF)، شاخص های بار آلودگی (PLI)، فاکتور¬غنا (EF) و زمین انباشت شیمیایی (Igeo)، کد ارزیابی ریسک (RAC) و پتانسیل ریسک اکولوژیکی (PER) به منظور تعیین ریسک اکولوژیکی محاسبه گردید. نتایج حاکی از آن است که غلظت عناصر به ترتیب آهن> نیکل>سرب > مس>کادمیوم می باشند. نتایج حاصل از استخراج متوالی نشان داد که در میان فلزات، کادمیوم و مس (98/25% و 40/21%) بالاترین دسترسی زیستی را داشتند. قسمت اعظم فلزات در بخش اکسیدهای فلزی قابل احیا (F3) و باقی مانده (F5) قرار دارند. بر طبق RAC، در بین تمامی فلزات مورد سنجش، تنها مس و کادمیوم در یکی از ایستگاه ها دارای ریسک بالا تشخیص داده شد و در مورد سایر ایستگاه ها و سایر فلزات نتایج حاکی از ریسک کم، متوسط یا بدون ریسک بود. در نهایت می توان گفت نتایج شاخص های مختلف، نشان دهنده آلودگی کم تا متوسط از نظر فلزات مطالعه شده در منطقه می باشد.